دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز پر گزارشی با عنوان «تحلیل ساختار حکمرانی و تأمین مالی تحقیقات کشاورزی در دانشگاه‌های برتر جهان؛ دلالت‌هایی برای ایران» آورده که بخش کشاورزی برای پاسخ‌گویی به تقاضاهای روزافزون در حوزه‌های غذا، سلامت و محیط‌زیست، نیازمند برخورداری از نظام تحقیقات کارآمدی است. نظامی که بتواند زمینه ارتقای بهره‌وری، توسعه فناوری‌های نوین، پایداری منابع طبیعی، تاب‌آوری اقلیمی، امنیت غذایی و افزایش رقابت‌پذیری در بازارهای داخلی و بین‌المللی را فراهم سازد.
در ادامه این گزارش تصریح شده که با وجود چنین ضرورتی، ساختار موجود تحقیقات کشاورزی در ایران از وضعیت مناسبی برخوردار نیست و با چالش‌هایی نظیر ضعف در سیاستگذاری یکپارچه، وابستگی شدید به منابع دولتی، فقدان تقاضای واقعی از طرف بخش کشاورزی برای انجام تحقیقات و عدم ارتباط مؤثر با ذی‌نفعان مواجه است. موازی‌کاری در تحقیقات کشاورزی ایران سبب اتلاف منابع و عدم تحقق نتایج و دستاوردهای مورد انتظار شده و نسخه‌های متفاوتی از سوی کارشناسان در این زمینه مطرح شده است و در مورد حدود و ثغور و چگونگی نقش‌آفرینی دانشگاه‌ها در تحقیقات کشاورزی اختلاف‌نظرهایی وجود دارد.
در این گزارش ذکر شده که در این چارچوب، گزارش حاضر با هدف شناسایی زمینه‌های اصلاح این وضعیت و بهره‌گیری از تجارب بین‌المللی، به بررسی تطبیقی ساختار حکمرانی و الگوهای تأمین مالی دانشکده‌های کشاورزی در ۱۰ دانشگاه برجسته جهانی پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ارتقای حکمرانی و پایداری منابع مالی نظام تحقیقات کشاورزی، مستلزم اقداماتی نظیر تعیین متولی برای هماهنگی و نظارت بر بازیگران، تعریف مأموریت‌های تحقیقاتی دانشکده‌های کشاورزی متناسب با مزیت‌های منطقه‌ای، افزایش حمایت نهادهای حامی علم و فناوری از پژوهش‌های کشاورزی در تمامی سطوح فناوری، تنوع‌بخشی به منابع مالی از طریق تعامل با بخش خصوصی، خیریه‌ها و نهادهای بین‌المللی، و بازنگری در ترکیب و کارکرد هیئت امنای دانشگاه‌ها با هدف تقویت مشارکت ذی‌نفعان مختلف است.
در بخش یافته‌های کلیدی این گزارش هم ذکر شده که درس‌آموخته‌های حاصل تجارب جهانی دربرگیرنده نکات سیاستی مختلفی است. یکی از این محورها درس‌آموخته‌های ناظر بر الگوی حکمرانی است. تقسیم‌کار شفافی میان نهادهای متولی تحقیقات کشاورزی صورت گرفته است. به‌طور مشخص وزارتخانه‌های کشاورزی، بیشتر تأمین مالی تحقیقات کشاورزی را انجام داده‌اند و در طرف مقابل وزارتخانه‌های مرتبط با آموزش و علوم بیشتر وظایف تعیین و اعمال استانداردهای آموزشی و پژوهشی و تأمین زیرساخت‌های آموزشی و تحقیقاتی و استخدام و به‌کارگیری اعضای هیئت‌علمی را برعهده دارند.
در ادامه آمده که نمایندگان بخش خصوصی، کشاورزان، فارغ‌التحصیلان و جامعه مدنی در ساختار حکمرانی دانشگاه‌های منتخب، حضوری مؤثر دارند. دانشگاه‌ها براساس شرایط اقلیمی و مزیت‌ها و مسائل محلی، مأموریت‌های مشخص و متمایز آموزشی و پژوهشی دارند. سیاست‌های کلان تحقیقات کشاورزی با نظارت نهاد یا شورای مرکزی، در بین نهادهای دارای وظایف مشابه، هماهنگ می‌شوند.
محور بعدی درس‌آموخته‌های ناظر بر شیوه‌های تأمین مالی است. در توضیح این محور بیان شده که تأمین مالی صرفاً متکی بر دولت نیست، بلکه ترکیبی از منابع دولتی، قراردادهای پژوهشی با بخش خصوصی، مشارکت در پروژه‌های بین‌المللی و کمک‌های خیریه‌ای را شامل می‌شود. بودجه‌ها براساس مأموریت‌های خاص دانشگاه‌ها در حوزه‌های تعریف شده، اختصاص می‌یابد. همچنین در همه کشورها، سازمان‌های مستقلی مانند شوراهای تحقیقات وظیفه تخصیص رقابتی بودجه‌های پژوهشی را برعهده دارند.
در ادامه آمده که بخشی از تحقیقات کشاورزی دانشگاه‌ها از طریق گرنت‌های اعطایی از نهادهای بین‌المللی و همکاری با دیگر دانشگاه‌های معتبر تأمین مالی شده است.
در ادامه پیشنهاداتی مطرح شده و بازطراحی ساختار کمیسیون کشاورزی، امنیت غذایی، آب و منابع طبیعی شورای عالی عتف یکی از این پیشنهادات است که در توضیح آن ذکر شده که با وجود تشکیل کمیسیون کشاورزی، امنیت غذایی، آب و منابع طبیعی در شورای عالی عتف، همچنان ناهماهنگی‌های جدی میان بازیگران اصلی نظام تحقیقات کشاورزی، از جمله سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) و دانشگاه‌ها ادامه دارد. این مسئله نشان‌دهنده آن است که کمیسیون مذکور برای انجام وظایف محوله و تحقق اهداف خود نیاز به بازطراحی اساسی دارد. در این بازطراحی، علاوه‌بر تدقیق و شفاف‌سازی وظایف و مأموریت‌های سازمان تات و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، لازم است ابزارهای اجرایی مؤثری برای پیاده‌سازی سیاست‌ها و برنامه‌های این کمیسیون تعریف گردد. این ابزارها باید شامل سازوکارهای نظارتی و تخصیص منابع مالی مرتبط باشد تا اجرای هماهنگ و مؤثر سیاست‌ها و برنامه‌های تحقیقاتی در حوزه کشاورزی را تضمین کند. کمیسیون کشاورزی، امنیت غذایی، آب و منابع طبیعی می‌تواند با فراهم کردن بستر انسجام نهادی و پرهیز از موازی‌کاری، گامی مؤثر در جهت تحقق اجرای بند «ث» ماده (۳۳) «قانون برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران» بردارد.
تعریف مأموریت‌های منطقه‌ای برای دانشکده‌های کشاورزی پیشنهاد دیگر این گزارش است. در این باره بیان شده که در جهت اعطای مأموریت‌های تحقیقاتی مبتنی‌بر نیازهای منطقه‌ای بخش کشاورزی، ضرورت دارد تا کمیسیون کشاورزی، امنیت غذایی، آب و منابع طبیعی شورای عالی عتف با مشارکت دانشگاه‌ها و مؤسسات مربوطه و همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت جهاد کشاورزی و استانداری‌ها، نسبت به تدوین نقشه مأموریت‌های منطقه‌ای و تعیین اولویت‌های موضوعی برای هر دانشکده اقدام نماید. همچنین لازم است ارزیابی عملکرد دانشگاه‌ها و تخصیص منابع، متناسب با تحقق مأموریت‌های تعیین‌شده صورت پذیرد.
در این گزارش به افزایش حمایت مالی نهادهای حامی علم و فناوری از تحقیقات و طرح‌های دانش‌بنیان هم اشاره رفته و گفته شده که صندوق نوآوری و شکوفایی، صندوق حمایت از توسعه پژوهش و فناوری در بخش کشاورزی و دیگر نهادهای حمایتی مشابه داخلی می‌بایست براساس تقسیم‌کار مشخص، حمایت‌های خود از تحقیقات و طرح‌های و فعالیت‌های دانش‌بنیان در بخش کشاورزی را ساماندهی و افزایش دهند و این حمایت‌ها را صرفاً به تحقیقات و طرح‌های با سطح فناوری بالا محدود نکنند و بلکه زنجیره تحقیقات کشاورزی تا تولید و کاربست فناوری را مورد توجه قرار دهند. صندوق‌های حمایت از توسعه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی نیز مطابق ماده (۱۹) «قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی» باید وظیفه مهم خود در حمایت از راهاندازی و توسعه مراکز تحقیقاتی خصوصی را بعد از گذشت یک و نیم دهه از تصویب قانون مربوطه عملیاتی کنند.
اصلاح آیین‌نامه جذب و ارتقای اعضای هیئت‌علمی مرتبط یکی دیگر از پیشنهادات گزارش است که تصریح شده در راستای افزایش همگرایی بین تولید علم و نیازهای اجرایی، می‌بایست معیارهای ترفیع و ارتقا اعضای هیئت‌علمی به‌گونه‌ای تغییر کند که پژوهشگران و اساتید دانشگاهی بر حل مسائل عملی، انجام پژوهش‌های کاربردی و همکاری با مراکز اجرایی و تولیدی تمرکز کنند. در این ارتباط، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می‌بایست با تعریف شاخص‌های مربوطه، آیین‌نامه جذب و ارتقای اعضای هیئت‌علمی در رشته‌های مرتبط با کشاورزی و توسعه روستایی را اصلاح و به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برساند.
متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید:
ارسال دیدگاه
نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.