نشست تخصصی «بایسته‌های رسانه‌ای مدیریت بحران آب در ایران» با حضور جمعی از صاحب‌نظران، کارشناسان و مدیران ارشد رسانه‌ای در مرکز پژوهش‌های مجلس برگزار شد.
در این نشست که به همت گروه رسانه و فضای مجازی دفتر مطالعات فرهنگ و آموزش مرکز پژوهش های مجلس برگزار شد، عبدالله اسکویی، به عنوان نماینده سخنگوی صنعت آب از دفتر امور اجتماعی و روابط عمومی شرکت مادر تخصصی منابع آب ایران، فرزانه نزاکتی عضو هیئت علمی گروه مدیریت و علوم اجتماعی پژوهشگاه نیرو، احمد کاظم‌زاده کارشناس میز آب و انرژی خبرگزاری صدا و سیما و علیرضا رضاپور دبیر ستاد تحول کارگروه روستا، کشاورزی و عشایر سازمان صداوسیما، عبدالرحیم قاسمی‌نژاد و سینا شامخ کارشناسان گروه رسانه و فضای مجازی مرکز پژوهش‌های مجلس و مراد اسدی کارشناس گروه آب مرکز پژوهش‌های مجلس، حضور داشتند. دبیری این نشست را آذین زمان زاده، گزارشگر حوزه آب و عضو کمیته رسانه انجمن دیپلماسی آب ایران برعهده داشت.
رسانه، حلقه حیاتی حکمرانی مطلوب آب
آذین زمان‌زاده، دبیر نشست با تأکید بر چندوجهی بودن مسئله آب، آن را دارای ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دانست که به‌طور تنگاتنگی با یکدیگر در ارتباط‌اند.
وی نقش رسانه را به‌عنوان واسط ارتباطی میان حاکمیت و جامعه برجسته کرد و گفت: «در شرایط فعلی کشور، عبور از بحران‌های انرژی بدون بهره‌گیری از ظرفیت‌های اجتماعی و ساختارهای ارتباطی مناسب ممکن نیست».
او همچنین هشدار داد که گسترش اخبار جعلی در شبکه‌های اجتماعی به بحرانی برای دولت‌ها تبدیل شده و می‌تواند در زمان بحران‌هایی مانند سیل یا تنش‌های اجتماعی ناشی از انتقال آب، افکار عمومی را تحت تأثیر قرار دهد. وی مقابله با این پدیده را نیازمند شناخت علمی از عوامل رفتاری، شناختی و اجتماعی دانست.
شکاف‌های ارتباطی، مانع باورپذیری روایت‌های رسمی
فرزانه نزاکتی، عضو هیئت علمی گروه مدیریت و علوم اجتماعی پژوهشگاه نیرو با تمرکز بر تفاوت رویکردهای ارتباطی و تأثیر آن بر باورپذیری، به چالش‌های روابط عمومی‌ها در حوزه آب و انرژی اشاره کرد.
او گفت: «با وجود تولید محتواهای متنوع و جذاب در قالب پویش‌های مدیریت مصرف، جامعه اغلب به آن‌ها بی‌توجه است».
وی دلایل این بی‌توجهی را کاهش اعتماد عمومی به رسانه‌های رسمی، افت سرمایه اجتماعی، و تغییر مرجعیت رسانه‌ای دانست. نزاکتی افزود: «امروزه مخاطب بیشتر به رسانه‌هایی رجوع می‌کند که با باورهایش همخوانی دارند، نه الزاماً رسانه‌هایی که صحت خبر را تضمین می‌کنند».
او با اشاره به شکاف‌های چهارگانه دانش، اعتماد، ادراک و رفتار، راه‌حل را در تغییر رویکرد آمرانه به ارتباطات مشارکتی و دوسویه دانست.
رویکرد اقناعی دیگر پاسخگو نیست؛ رسانه باید به تفاهم برسد
عبدالله اسکویی، نماینده سخنگوی صنعت آب از دفتر امور اجتماعی و روابط عمومی شرکت مادر تخصصی منابع آب ایران با اشاره به کاهش سرمایه اجتماعی ناشی از بی‌اعتمادی عمومی، خواستار بازنگری در نقش روابط عمومی‌ها و توجه بیشتر به نظر مخاطب شد. وی گفت: «در گذشته رویکرد اقناعی کافی بود، اما امروز باید ذهن‌ها را به هم نزدیک کنیم و مشارکت مردم را جلب کنیم؛ تفاهم یعنی هم تأثیر بگذاریم و هم تأثیر بپذیریم».
او با اشاره به سابقه برنامه پنجم توسعه در ایجاد تکلیف برای تهیه پیوست فرهنگی طرح های کلان و مهم کشور، بر لزوم اصلاح پیوست فرهنگی در طرح‌های آبی تأکید کرد و افزود: «در وزارت نیرو، حدود ۴۰ چالش بخش آب احصا شده که روابط عمومی می‌تواند در حل آن‌ها نقش‌آفرین باشد.» از جمله نقاط قوت تولیدات رسانه‌ای در این زمینه، به طرح داناب(طرح ملی دانش آموزی نجات آب)، پیوست فرهنگی طرح تعادل‌بخشی آب زیرزمینی و موضوع آب مجازی اشاره شد.
وی همچنین به ضعف مشارکت با رسانه ملی در قالب بند «چ» ماده ۳۷ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور پرداخت و تأکید کرد: «نباید صداوسیما را صرفاً یک دستگاه تجاری دید؛ ظرفیت‌های آن برای انتقال پیام غیرمستقیم از طریق فیلم، سریال و مسابقه مغفول مانده است.»
گفتمان واحد در حوزه آب؛ حلقه مفقوده رسانه‌های خبری
در بخش دیگری از نشست، احمد کاظم‌زاده کارشناس میز آب و انرژی خبرگزاری صدا و سیما با اشاره به سه الگوی رفتاری در روابط بین‌الملل—تنش، رقابت و همکاری—بیان کرد که تنها رویکرد همکاری می‌تواند منافع مشترک را تأمین کند. وی افزود: «در حوزه آب هنوز وارد فاز همکاری نشده‌ایم»
او با نقد وضعیت اطلاع‌رسانی در رسانه‌ها، گفت: «اغلب با خرده‌گفتمان‌ها مواجهیم و نبود یک گفتمان واحد موجب اختلال در آگاهی‌بخشی شده است. تغییر دولت‌ها و برنامه‌های توسعه باعث شده رسانه‌ها رویکردهای متناقضی اتخاذ کنند».
وی همچنین به کمبود خبرنگاران تخصصی و تحقیقی در حوزه آب اشاره کرد و خواستار بهره‌گیری بیشتر از ظرفیت‌های تخصصی شد. به گفته او، خبرنگاران باید از سوژه‌محوری فاصله گرفته و به سمت گزارش‌های سندمحور حرکت کنند.
ضرورت ایجاد کارگروه تخصصی رسانه‌ای برای روایت بحران آب
در ادامه نشست، علیرضا رضاپور دبیر ستاد تحول کارگروه روستا، کشاورزی و عشایر سازمان صداوسیما با اشاره به فعالیت‌های کارگروه روستا، کشاورزی و عشایر سازمان صداوسیما، گفت: «در معاونت صدا، ۴۸ برنامه در حوزه روستا و کشاورزی داریم که برخی به موضوع آب می‌پردازند، اما روایت‌ها پراکنده و فاقد گفتمان واحد هستند».
وی خلأ یک کارگروه تخصصی برای تعیین گزاره‌ها، سوژه‌ها و مهمان‌های مناسب در حوزه آب را جدی دانست و افزود: «تا کنون ۵۲۲ نفر در حوزه آب شناسایی شده‌اند و تلاش شده موضوع از زوایای مختلف بررسی شود، اما همچنان نیاز به انسجام رویکرد وجود دارد.»
او همچنین به نبود قالب‌های رسانه‌ای جذاب و برنامه‌های شاخص در حوزه آب اشاره کرد و گفت: «برنامه‌هایی مانند سایه‌سار وجود دارند، اما تولید بیشتر آن‌ها نیازمند منابع مالی است.» در پایان، وی هشدار داد که تعارض منافع بین دستگاه‌ها مانع شکل‌گیری رویکرد واحد و تولیدات رسانه‌ای مؤثر شده است.
لزوم بازخوانی ظرفیت های تقنینی و نظارتی در جهت بهبود نظام اطلاع رسانی بحران
عبدالرحیم قاسمی‌نژاد، کارشناس گروه رسانه فضای مجازی مرکز پژوهش های مجلس، با تمرکز بر آسیب‌شناسی نظام اطلاع‌رسانی کشور در شرایط بحرانی، به تکرار نارسایی های ارتباطی در شرایط بحرانی از جمله در حوزه مدیریت مصرف انرژی شامل آب، برق و گاز اشاره کرد و گفت: «اشتباهات و ضعف در گردش صحیح اطلاعات، نه‌تنها در بحران‌های طبیعی بلکه در چالش‌های مدیریتی نیز به‌صورت مستمر دیده می‌شود. این اختلالات دیگر مقطعی نیستند، بلکه به یک روند مزمن در ساختار اطلاع‌رسانی کشور تبدیل شده‌اند».
به گفته او، استمرار تنش‌های ارتباطی در حوزه آب، برق و گاز ایجاب می‌کند که این مسئله به‌صورت ملی و ساختاری مورد توجه قرار گیرد.
وی با تأکید بر ظرفیت‌های قانونی موجود برای اصلاح این وضعیت، به بند «چ» ماده ۳۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور اشاره کرد و افزود: «در قوانین فعلی، ابزارهایی برای حرکت به سمت حل مسئله وجود دارد. تعاملاتی نیز میان سازمان صداوسیما و دستگاه‌های اجرایی شکل گرفته که در برخی موارد منجر به توفیقاتی شده‌اند. از جمله می‌توان به ظرفیت بودجه سالانه کشور برای پیش‌بینی اعتبارات لازم در حوزه اطلاع‌رسانی بحران اشاره کرد که در سال‌های اخیر تجربه‌هایی در این زمینه حاصل شده است.»
قاسمی‌نژاد با تأکید بر اهمیت اصلاح نظام اطلاع‌رسانی رسمی کشور، آن را یک اولویت ملی دانست و گفت: «در شرایطی که بر اثر تحولات رسانه ای در عصر دیجیتال، روایت‌های غیررسمی – به ویژه از سوی انسان‌رسانه‌ها – با سرعت و گستردگی در حال انتشار هستند، نظام رسمی اطلاع‌رسانی باید از نظر ساختار، محتوا و سیاست‌گذاری بازنگری شود تا بتواند در برابر موج اطلاعات نادرست یا ناقص، روایت معتبر و اقناع‌کننده ارائه دهد».
وی در پایان به مجموعه گزارش‌های کارشناسی منتشرشده از سوی گروه رسانه و فضای مجازی مرکز پژوهش‌های مجلس اشاره کرد که در سال‌های اخیر به بررسی چالش‌های اطلاع‌رسانی در بحران‌های طبیعی و انسانی پرداخته‌اند. از جمله این گزارش‌ها می‌توان به مطالعات مربوط به چالش های ارتباطی-رسانه ای سیلاب فروردین ماه ۱۳۹۸، جنگ ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه منافع ملی ایران، و همین نشست تخصصی اشاره کرد که در امتداد اقدامات این گروه برای ارتقای سیاست‌های رسانه‌ای در مدیریت بحران آب و انرژی برگزار شده است.
آب، یک مسئله ملی و زیربنای توسعه
مراد اسدی، کارشناس گروه آب دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش های مجلس، با تأکید بر اینکه آب یک مسئله ملی و زیربنای توسعه است، گفت: «باید به جنبه‌های اجتماعی موضوع بیش از گذشته توجه کنیم. رسانه‌ها باید ذهنیت اصلاح الگوی کشت در کلان‌شهرها را در مخاطبان ایجاد کنند».
وی افزود: «حل مسئله آب نیازمند مشارکت همه ذی‌نفعان است، اما باید بپذیریم که در این مسیر، هزینه‌ها و ضررهایی نیز وجود خواهد داشت»./پایان پیام
ارسال دیدگاه
نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.