دفتر مطالعات فرهنگی و آموزش مرکز پژوهش های مجلس در گزارش «بایسته های تدوین آیین نامه ساماندهی مشاوره ازدواج و خانواده (موضوع بند «الف» ماده ۸۰ قانون برنامه هفتم پیشرفت» آورده که در ایران، چهار سازمان اصلی (قوه قضائیه، وزارت ورزش و جوانان، سازمان بهزیستی و سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره) مجوزدهنده خدمات مشاوره ازدواج و خانواده وجود دارد و بیش از ۱۱ سازمان، دارای مراکز مشاوره هستند که موجب پراکندگی در ارائه این خدمات شده است.
در ادامه این گزارش بیان شده که به‌منظور بهره‌برداری بهتر از این ظرفیت، در بند «الف» ماده (۸۰) قانون برنامه هفتم پیشرفت، تدوین و تصویب آیین‌نامه ساماندهی مراکز مشاوره ازدواج و خانواده و فعالیت روان‌شناسان ازدواج و خانواده مدنظر قرار گرفت. این ساماندهی، اعتباربخشی به مشاوره و فرهنگ‌سازی استفاده از خدمات مشاوره‌ای را تقویت می‌کند، اما مشکلاتی همچون نبود آموزش جامع مشاوره براساس فرهنگ اسلامی – ایرانی، تداخل وظایف دستگاهها در صدور مجوز، عدم یکپارچگی نظام صلاحیت‌سنجی، فقدان نظام رتبه‌بندی و عدم دسترسی کامل به اطلاعات مشاوران وجود دارد.
در این گزارش ذکر شده که پیشنهادهای این گزارش شامل: ایجاد دوره‌های آموزشی مبتنی بر فرهنگ اسلامی – ایرانی، تعیین نهاد تنظیم‌گر برای هماهنگی و نظارت، ایجاد سامانه ملی اطلاعات مشاوران، یکسان‌سازی شرایط صدور مجوز و تعیین دقیق محدوده فعالیت مشاوران است. همچنین استقرار سامانه نظارت مردمی و سیستمی برای پایش و ارزیابی عملکرد مشاوران است.
در ادامه این گزارش تصریح شده که همچنین با توجه به گستردگی مراکز مشاوره خانواده قوه قضائیه، لازم است این مراکز در آیین‌نامه ساماندهی مشاوره ازدواج و خانواده لحاظ شوند. همچنین آیین‌نامه اجرایی مشاوره نوهمسران که به‌دلیل مسائل ساختاری و محتوایی در اجرا ناکارآمد بود، باید لغو و خدمات مشاوره نوهمسران براساس تأکید قانون برنامه هفتم پیشرفت، در آیین‌نامه دیده شود. این اقدامات در جهت ساماندهی، اعتباربخشی و افزایش کیفیت خدمات مشاوره ازدواج و خانواده در کشور ضروری است.
در بخش یافته‌های کلیدی این گزارش هم بیان شده که به‌منظور تدوین بهتر آیین‌نامه ذکر شده در بند «الف» ماده (۸۰) قانون برنامه هفتم پیشرفت، اقداماتی همچون ساماندهی و اعتباربخشی مراکز مشاوره متناسب با فرهنگ اسلامی – ایرانی، ساماندهی، یکپارچه‌سازی و ایجاد نظام صلاحیت‌سنجی و رتبه‌بندی مشاوران و ترویج مشاوره قبل، حین و پس از ازدواج به مدت پنج سال مورد تأکید است.
در این گزارش با بیان اینکه اما انجام این اقدام‌ها با مشکلاتی روبه‌رو است، آمده که در راستای اقدام اول بررسی‌ها نشان می‌دهد غنی‌سازی، بومی‌سازی و ارزش‌مداری مشاوره ازدواج و خانواده براساس فرهنگ اسلامی – ایرانی با مشخص نبودن جایگاه این فرهنگ در دانش روان‌شناسی/ مشاوره در ایران مواجه است.
در ادامه تصریح شده که در اقدام دوم بر ساماندهی، یکپارچه‌سازی و ایجاد نظام صلاحیت‌سنجی و رتبه‌بندی مشاوران تأکید شده است، اما بررسی ساختار خدمات‌دهی مشاوره ازدواج و خانواده نشان می‌دهد چهار سازمان یا دستگاه اصلی مجوزدهنده براساس قانون و بیش از ۱۱ سازمان و دستگاه دارای مراکز مشاوره در راستای خدمات‌دهی به جامعه هدف ذیل سازمان یا دستگاه و یا عموم شهروندان فعال هستند. لذا این تعدد، مسائلی همچون تداخل وظایف دستگاهها در صدور مجوز فعالیت، نبود دستورالعمل واحد در صلاحیت‌سنجی مشاوران ازدواج و خانواده، مشخص نبودن تعامل دستگاه‌های دارای مراکز مشاوره وابسته با دستگاه‌های مجوزدهنده و همچنین فقدان دستورالعمل مشخص نظارتی و نبود چارچوب عملکردی مشخص برای ناظران را به همراه داشته که درنتیجه بر نظارت‌های پسینی و رتبه‌بندی مشاوران ازدواج و خانواده نیز مؤثر بوده است.
در این گزارش ذکر شده که مروری بر اقدام سوم نشان می‌دهد که علاوه‌بر برنامه هفتم پیشرفت در سیاست‌های مرتبط با خانواده استفاده از ظرفیت مشاوران ازدواج و خانواده با هدف تحکیم و پایداری خانواده و ارتقای مهارت‌های زندگی در قبل، حین و پس از ازدواج موضوعی است که همواره بر آن توصیه شده است، اما آنچه که از این سیاست‌ها به مرحله اجرا رسیده، آیین‌نامه اجرایی «مشاوره نوهمسران در پنج سال اول زندگی»، (مصوب ۱۵/۹/۱۴۰۲ هیئت وزیران) است که بررسی‌ها نشان می‌دهد که این مصوبه نیز در اجرا با مشکلاتی مانند افزودن سازمان امور اجتماعی کشور در کنار سایر دستگاهها مجوزدهنده در راستای اعتباربخشی به خدمات مشاوره ازدواج و خانواده، پایبند نبودن سازمان امور اجتماعی کشور به متن آیین‌نامه مصوب، فقدان دسترسی به اطلاعات نوهمسران به‌دلیل همراهی نکردن سازمان ثبت‌احوال و استقبال کم مشاوران از اجرای طرح نوهمسران روبه‌رو است.
در این گزارش آمده که بنابراین در تدوین و تصویب آیین‌نامه ساماندهی مشاوره ازدواج و خانواده (مورد تأکید برنامه هفتم پیشرفت) باید مشکلاتی ناظر بر: مشخص نبودن جایگاه فرهنگ اسلامی – ایرانی در دانش روان‌شناسی/ مشاوره در ایران، تعدد دستگاه‌های مجوزدهنده به فعالیت مشاوران ازدواج و خانواده، نبود دستورالعمل مشخص بر نظارت‌های پسینی و رتبه‌بندی مشاوران ازدواج و خانواده و اجرای ناقص طرح مشاوره نوهمسران مدنظر قرار گیرد. زیرا این مسائل بر موفقیت و تأثیرگذاری آیین‌نامه در آینده اثر منفی می‌گذارد.
در بخش پیشنهادات هم آمده که به‌منظور رفع مسائل ذکر شده در یافته‌های کلیدی، پیشنهادهایی در متن آیین‌نامه ساماندهی مراکز مشاوره ازدواج و خانواده و فعالیت روان‌شناسان ازدواج و خانواده بیان شده که ضرورت تعیین نهادی تنظیم‌گر و ناظر بر حسن اجرای مفاد آیین‌نامه ساماندهی مشاوره ازدواج و خانواده و تدوین دستورالعمل یکسان مشاوره خانواده تلفنی، حضوری و مجازی محور (اعم از پیش از ازدواج، حین یا پس از ازدواج) در مراکز خصوصی یا دولتی دارای مجوز با همکاری دستگاه‌های مجوزدهنده و دستگاه‌های دارای مراکز مشاوره براساس فرهنگ اسلامی – ایرانی از جمله این اقدامات است.
همچنین ضرورت مشخص کردن شاخص‌های صلاحیت‌سنجی نسبت به صلاحیت ورود و تحصیل علاقه‌مندان در رشته روان‌شناسی و مشاوره ازدواج و خانواده با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و ارزیابی مستمر شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی نسبت به بهبود جایگاه فرهنگ اسلامی – ایرانی در آموزش و پژوهش‌های مرتبط در رشته روان‌شناسی و مشاوره و همچنین ضرورت در نظر گرفتن امتیازات آموزشی و پژوهشی برای اساتید و دانشجویان فعال در امر بازنگری برنامه درسی رشته‌های روان‌شناسی و مشاوره مبتنی‌بر تعالیم اسلامی، بومی، روزآمد و کارآمد هم مورد توجه قرار گرفته است.
در ادامه بخش پیشنهادات هم طراحی خط‌مشی‌ها و سرفصل‌های استاندارد برنامه‌های بازآموزی و نوآموزی برای مشاوران و افراد دارای مجوز مراکز مشاوره مبتنی‌بر فرهنگ اسلامی – ایرانی و ضرورت تدوین شرایط یکسان برای صدور مجوز (شرایط لازم، مدارک لازم، استعلامات بین‌دستگاهی، اعتبار پروانه، هزینه‌ها)، تمدید مجوز، ابطال مجوز، نظارت پسینی و … در ارتباط با مجوزهای افراد/ مراکز مشاوره ازدواج و خانواده در درگاه ملی مجوزها و ضرورت تدوین اطلس مشاوران و مراکز مشاوره ازدواج و خانواده کل کشور به‌منظور استفاده در سامانه آشنایی با مشاوران ازدواج و خانواده مورد تأیید پیشنهاد شده است.
در این گزارش راه‌اندازی سامانه‌ای با کارکردهای: مشاوره به نوهمسران، معرفی مشاوران / مراکز مشاوره ازدواج و خانواده مورد تأیید، ثبت بازخورد و رتبه‌بندی مشاوران ازدواج و خانواده از سوی مراجعه‌کنندگان و به‌منظور نظارت بر عملکرد آنها و الزام به استفاده از مشاوران مراکز مشاوره ازدواج و خانواده دارای مجوز از دستگاه‌های مجوزدهنده در ارائه خدمات مشاوره‌ای به نوهمسران هم ذکر شده است.
در ادامه این بخش ضرورت یکسان کردن تعرفه‌ها و تعیین میزان حق‌الزحمه خدمات مشاوره ازدواج و خانواده با همکاری دستگاه‌های مجوزدهنده؛پیش‌بینی اعتبارات مورد نیاز برای ارائه خدمات رایگان مشاوره ازدواج و خانواده برای نوهمسران و زوجین در آستانه طلاق با رعایت وضعیت اقتصادی دهک‌های درآمدی؛ گنجاندن مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه در متن آیین‌نامه در کنار سایر دستگاه‌های مجوزدهنده به مشاوران ازدواج و خانواده و الزام به گنجاندن مواد مرتبط با مشاوره نوهمسران در آیین‌نامه و تأکید بر ملغی کردن «آیین‌نامه اجرایی مشاوره نوهمسران در پنج سال اول زندگی مشترک (مصوب ۱۵/۹/۱۴۰۲)» به‌دلیل ایرادهای ساختاری و محتوایی از دیگر پیشنهادات این گزارش است.
متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید:
ارسال دیدگاه
نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.