دفتر مطالعات اجتماعی این مرکز در گزارش«زیست شکننده نیروی کار در ایران (۱) دلالت‌های مفهومی تغییر ماهیت کار و ظهور بی‌ثبات‌کاری» آورده که بی‌ثبات‌کاری پدیده‌ای است که بر ماهیت مشاغل نوظهور و زیست دگرگون‌شده «کار» در عصر جدید سایه انداخته است؛ مجموعه‌ای از تحولات در نظام اقتصادی سرمایه‌داری و خرده‌نظام اشتغال که منجر به ظهور، تکوین و تشدید کارِ بی‌ثبات در جای‌جای جهان شده است.
در این گزارش بیان شده که این پدیده در ایران نیز واجد مصادیق فراوان و دلالت‌های سیاستی متعددی است. پیش‌ران‌هایی دارد که هم در مختصات ساختاری نظام اشتغال در کشور ریشه دارند و هم در چارچوب قوانین ناظر بر اشتغال در کشور. اگر بپذیریم که مطالبه اصلی نیروی کار در ایران در سه ساحت «دستمزد شایسته و مکفی»، «حق تشکل‌یابی» و «حق امنیت شغلی» انعکاس یافته است.
در این گزارش تصریح شده که مجموعه تحولات ایجاد شده در جهان در عرصه «کار»، صاحبان نیروی کار را با استثمار و بیکاری گاه و بیگاه روبه‌رو کرده است. این تحولات واجد تأثیرات متنوعی بوده که شاید مهم‌ترین آن، تغییر ماهیت «اشتغال» و ظهور مشاغل جدید است. ویژگی اصلی و محوری نظام جدید بازار کار، رواج پدیده‌ای است که از آن تحت عنوان «بی‌ثبات‌کاری» یاد می‌شود. این پدیده، ماهیت درونی غالبِ مشاغلِ جدید ایجاد شده است؛ مشاغلی که امروزه با عناوینی همچون «فریلنسینگ»، «مشاغل پلتفرمی» و «خوداشتغالی» شناخته می‌شوند. این مشاغل ماهیتی شکننده، گهگاهی و موقتی دارند و به‌طور موردی و کوتاه‌مدت یا با قرارداد یا بدون آن برای کارفرماهای گوناگون انجام می‌شوند. براساس مطالعه سازمان بین‌المللی کار، در حال حاضر فقط حدود ۲۵ درصد از مشاغل جهان تمام‌وقت‌اند و ۷۵ درصد شاغلان مشاغل منقطع و کوتاه‌مدت دارند.
در یافته های گزارش این نهاد پژوهشی آمده که در ایران، ماهیت «کار» حداقل در سه دهه اخیر از موج جهانی تحولات حوزه اشتغال متأثر بوده است. این تحولاتِ برون‌زا در کنار برخی عوامل ساختاری و قانونی، ماهیت وجودی اشتغال در کشور را به‌شکل روبه‌تزاید به بی‌ثباتی و شکنندگی کشانده و به‌طور ویژه منجر به تضعیف حقوق شغلی نیروی کار، با مرکزیت امنیت و پایداری شغلی شده است.
در یافته های دیگر این گزارش آمده که آمار تقریباً ناچیز قراردادهای دائمی بازار کار در ایران در مقایسه با میانگین قراردادهای دائمی در سطح جهان، نشان می‌دهد بی‌ثبات‌کاری در بازار کار ایران حتی نسبت به بحران موجود در سطح بین‌المللی نیز شدیدتر است. ساختار اشتغال در ایران دارای نرخ مشارکت اقتصادی پایین، غلبه اشتغال غیررسمی بر اشتغال رسمی، متورم بودن بخش خدمات ، سهم کوچک اشتغال بخش عمومی در مقابل بخش خصوصی و سهم زیاد بنگاه‌های خُرد و مشاغل خوداشتغالی است که می‌تواند منجر به شکنندگی کار و ایجاد عدم قطعیت در زیست شغلی نیروی کار شود. تأثیر هرکدام از این متغیرها را بر تکوین بی‌ثبات‌کاری و شکنندگی اشتغال در کشور در خلال بحرانی همچون همه‌گیری کووید-۱۹ به‌خوبی می‌توان مشاهده کرد.
در جمع بندی یافته های گزارش مرکز پژوهش ها آمده که به‌منظور افزایش پایداری شغلی، کاهش بی‌ثبات‌کاری و ادغام مشاغلِ در معرض بی‌ثبات‌کاری در نظام رسمی اشتغال کشور و بهره‌مندی صاحبان نیروی کار از پوشش حمایت اجتماعی، تدوین استراتژی توسعه صنعتی بلندمدت در کشور به‌منظور تقویت ظرفیت‌های تولیدی و ایجاد مشاغل پایدار و مولد مبتنی‌بر رابطه مزدی صورت گیرد.
متن کامل گزارش را اینجا بخوانید.
ارسال دیدگاه
نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.