دفتر مطالعات اجتماعی این مرکز در گزارش«تحولات برنامه‌ریزی در حوزه محرومیت‌زدایی پس از انقلاب اسلامی (برنامه‌های پنج‌ساله توسعه)» آورده است که زدودن محرومیت از چهره مناطق کشور و برنامه‌ریزی برای رفع آن از اولویت‌های مورد تأکید در برنامه‌های کشور بوده و رفع آن در مناطق کشور نیازمند برنامه‌ای مدون در سطح ملی است.
در این گزارش تصریح شده که از ابتدای انقلاب اسلامی وجود مناطق و گروه‌های محروم در سطح کشور از مهم‌ترین مسائل اجتماعی و تلاش برای رفع آن همواره مورد تأکید مسئولین در سطوح مختلف تصمیم‌گیری بوده است. لذا، تلاش برای زدودن محرومیت از چهره مناطق کشور در قالب سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های مختلف صورت گرفته است. در این زمینه، مهم‌ترین سند برنامه بالادستی برنامه‌های پنج‌ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است که دولت متولی آن بوده و پس از انقلاب اسلامی و حدود یک دهه توقف در برنامه‌های توسعه پنج‌ساله، این برنامه‌ها از سال ۱۳۶۸ دوباره از سر گرفته شد.
در یافته های این گزارش مرکزپژوهش ها آمده که در برنامه‌های اول و دوم توسعه موضوع محرومیت‌زدایی و توسعه مناطق محروم دغدغه برنامه‌ها بوده است. در برنامه سوم تا ششم توسعه شاهد نقش کم‌رنگ احکام مربوط به محرومیت‌زدایی هستیم و عملاً مسئولیت اجتماعی دولت کاهش یافته است. از برنامه هفتم نسبت به برنامه‌های سوم تا ششم موضوع محرومیت‌زدایی دوباره مورد توجه اساسی قرار گرفته و ابعاد بیشتری از آن در برنامه گنجانده شده است. اما این برنامه‌ها، از زاویه‌ای دیگر، روندی معکوس را سپری کرده‌اند. در برنامه اول و دوم که به محرومیت‌زدایی توجه بیشتری شده به مشارکت مردمی و موضوع زنان کم‌توجهی شده است. در‌حالی‌که در برنامه‌های سوم تا ششم به این موضوعات بها داده شده، اما در برنامه هفتم با اینکه موضوع محرومیت‌زدایی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد، از نگاه و برنامه ویژه برای زنان سرپرست خانوار مناطق محروم غفلت ورزیده است.
یافته های دیگر این گزارش نشان می دهد که فقدان شاخص‌ها و معیارهای تعیین محرومیت و سطح آن، نبود لیست روزآمد مناطق محروم و نامشخص بودن سطح تقسیمات اداری- سیاسی اقدامات برنامه‌ای در محرومیت‌زدایی است.در کنار موارد فوق، کارآمدسازی سیاست‌ها و برنامه‌های محرومیت‌زدایی نیازمند اقداماتی نظیر جمع‌آوری، پایش و به‌روزرسانی داده‌های مکانی و اعتبارات تخصیص‌یافته به حوزه محرومیت‌زدایی است. در این زمینه، پایگاه اطلاعات بهره‌مندی ایرانیان، از فلسفه وجودی خود خارج شده و مکان‌یابی آن در وزارت رفاه نیز نادرست است.
در این گزارش بیان شده که قوانین برنامه پنج‌ساله توسعه در جایگاه بالاترین سند توسعه و پیشرفت کشور نقشی قابل‌توجه در محرومیت‌زدایی از گروه‌ها و مناطق محروم دارند و از این جهت واجد اهمیت و بررسی هستند. در برنامه‌های اول و دوم تلاش شده به توسعه همه‌جانبه مناطق محروم اهتمام ورزند و دولت در جایگاه دولت مسئولیت‌پذیر اجتماعی یا با مسئولیت اجتماعی بالا ظاهر شده است. از برنامه سوم توسعه به بعد مسئولیت اجتماعی دولت کاهش می‌یابد. گویی گروه‌های محروم به‌مثابه بار اضافی بر سر راه دولت بوده و در کل شاید محرومیت و مناطق محروم به مفاهیمی بیگانه و همچون باراضافی بر برنامه‌ها تبدیل شده‌اند. در برنامه‌های پنجم و ششم نیز وضعیت به همین منوال و توجه به محرومیت‌زدایی محدود است.
در ادامه این بخش گزارش ذکر شده که جایگاه مسئولیت‌پذیری/زدایی اجتماعی دولت از برنامه‌های سوم و چهارم دولت از دولت مسئولیت‌پذیر اجتماعی به دولتی مسئولیت‌زدا در حوزه اجتماعی تبدیل و محرومیت‌زدایی از مرکز توجه برنامه‌ها به حاشیه رانده می‌شود.
در جمع بندی یافته های گزارش این نهاد پژوهشی آمده که در برنامه‌های اول و دوم که به محرومیت‌زدایی توجه بیشتری شده به مشارکت مردمی و موضوع زنان کم‌توجهی شده است. در‌حالی‌که برنامه‌های سوم تا ششم به این موضوعات بها داده است، به‌‌خصوص در موضوع زنان (با اولویت زنان سرپرست خانوار) در مناطق محروم که محرومیت مضاعفی را تجربه می‌کنند، اما برنامه هفتم با اینکه موضوع محرومیت‌زدایی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد، اما از نگاه و برنامه ویژه برای زنان سرپرست خانوار مناطق محروم غفلت ورزیده است. همچنین، در جایگاه برنامه استراتژیک و ملی توسعه و پیشرفت، چندان روزآمد نیست و در مورد مسئله مهم اتباع افغانستانی در سال‌های اخیر در مناطق محروم که مناطقی بسیار شکننده نیز هستند سکوت کرده و برای آن برنامه‌ای مدون و درخور ارائه نکرده است.
در این گزارش پیشنهاد شده که ضرورت رصد و پایش دقیق برنامه‌ها و اقدامات در حوزه محرومیت‌زدایی است. کارآمدسازی سیاست‌ها و برنامه‌های محرومیت‌زدایی نیازمند اقداماتی نظیر جمع‌آوری، پایش و به‌روزرسانی داده‌های محرومیت، به‌منظور بازنگری مستمر لیست مناطق کمتر توسعه‌یافته و بازطراحی نظام توزیع اعتبارات سالیانه محرومیت‌زدایی برای آنهاست و همچنین مکان‌یابی آن در وزارت رفاه نیز نادرست است و بهتر است در سازمان برنامه و بودجه کشور مستقر شود. بر این مبنا، نهادهای دولتی و نهادهای عمومی غیر‌دولتی و بخش خصوصی و خیریه کنشگر در حوزه محرومیت‌زدایی مکلف به ثبت حمایت‌های خود در سامانه‌ای مشخص نزد وزارت رفاه به عنوان متولی حوزه رفاه باشند.
متن کامل گزارش را اینجا بخوانید.
ارسال دیدگاه
نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.