نهمین نشست از سلسله نشست‌های هم آفرینی تصویر ایران آینده با عنوان «کارآمدی مدل سندنویسی برای چشم‌انداز ایران آینده» با حضور بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس و جمعی از آینده‌پژوهان، اندیشه ورزان و سیاست پژوهان برگزار شد.
نبود هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی در تدوین اسناد بالادستی
نگاهداری در این نشست با اشاره به اینکه موضوع تصویر ایران آینده در مرکز پژوهش‌های مجلس مورد بررسی بوده است، اظهار کرد: این موضوع با رویدادهای مختلف مانند نوآیند و… دنبال شده‌است.
وی با بیان اینکه هم نظام حکمرانی ما به تصویر ایران آینده نیاز دارد و هم جامعه نیازمند امیدآفرینی است، افزود: باتوجه به اینکه دشمن می‌خواهد ایران را بی آینده نشان دهد، اگر تصاویر آینده در جامعه به‌خوبی راهبری شود، می‌تواند امیدآفرین باشد.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس به چالش‌هایی در خصوص ارائه تصویر ایران آینده به جامعه اشاره کرد و گفت: یکی از این مشکلات این است که تجربه‌های قبلی در این زمینه در افکار عمومی به‌عنوان یک تجربه مثبت شناخته نمی‌شود. از این جهت ما نیز با احتیاط در این حوزه گام برم‌ی داریم.
وی بیان کرد: در دو سال گذشته بخش‌هایی از تصویر ایران آینده و منشور مرتبط با آن را تدوین کرده‌ایم اما باتوجه به اینکه می‌خواهیم مؤثر واقع شده و موجب امید آفرینی در جامعه شود، در تدوین این اسناد احتیاط می‌کنیم.
نگاهداری، افزود: مرکز پژوهش‌های مجلس به‌عنوان لولای نظام اندیشه ورزی و حکمرانی شناخته می‌شود و اگر بتوانیم موضوعات مرتبط با تصویر ایران آینده را به‌خوبی تدوین کنیم، هم نظام حکمرانی و هم مردم در دنبال کردن این تصویر همراه خواهند شد.
وی با تأکید بر اینکه در تدوین تصویر ایران آینده باید روی قابلیت‌های کشور تمرکز کنیم، گفت: چرخ‌دنده‌های نظام مشاوره سیاستی به‌خوبی نمی‌چرخند.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ادامه‌داد: با این حال اگر بتوانیم موضوع تصویر ایران آینده را از پایین به بالا و با همین شیوه ارائه مشاوره به دستگاه‌ها و نهادهای مختلف تدوین کنیم، می‌توانیم یک ذهنیت مشترک بین گروه‌های حاکمیتی در این زمینه ایجاد کنیم.
سند چشم‌انداز را باید ۱۰۰ ساله بنویسیم
صالح اسکندری، عضو هیئت مؤسس دانشگاه آزاد در این نشست با اشاره به اینکه اغلب کشورهایی که توانستند با استفاده از برنامه ریزی‌های بلندمدت و سند چشم‌انداز، در کشور خود تحول ایجاد کنند، چشم‌انداز خود را ۵۰ ساله یا ۱۰۰ ساله برنامه ریزی کرده‌اند، توضیح داد: وقتی یک حاکمیت سند چشم‌انداز می‌نویسد، به این معنی است که دنبال سرمایه‌گذاری‌ها و پروژه‌هایی است که اجرای بعضی از آنها عمدتاً بیش از سه دهه زمان نیاز دارد و همچنین چند دهه زمان نیاز است که نظام آموزشی بتواند این تصویر آینده را در ذهن نسل جدید نهادینه کند.
اسکندری در ادامه به تجربیات کشورهایی نظیر چین، هلند، امارات متحده عربی و… در چشم‌انداز نویسی ۱۰۰ ساله اشاره کرد.
وی دیگر نکته مهم و قابل توجه در این زمینه را توجه به ترسیم وضعیت در سندنویسی دانست و گفت: در کشور ما اغلب در اسناد بلندمدت، ترسیم وضعیت آینده و مأموریت آینده کشور خلط می‌شود و به‌جای اینکه بگوییم به چه چیزی می‌خواهیم برسیم، این موضوع مطرح می‌شود که چگونه می‌خواهیم به آن هدف دست یابیم.
این کارشناس حوزه علوم سیاسی تصریح‌کرد: در سندنویسی بلندمدت باید به کوتاه‌نویسی، ساده‌نویسی، جاه طلبی معقول و توجه به اقلیم‌های فرهنگی توجه کنیم.
سند «مؤثر» از سند «خوب» بهتر است
محمد جلال، مشاور وزیر اقتصاد، در ادامه این نشست، تدوین سند چشم‌انداز را به معنی تعیین مقاصد مشخص در آینده دانست و اظهار کرد: تنظیم این مقاصد باید به‌گونه‌ای صورت گیرد که قابلیت اندازه گیری داشته و ملموس باشد.
وی با تأکید بر اینکه در سندنویسی باید به اثرگذاری آن بیشتر توجه شود، گفت: این سند باید بتواند در خطوط قوانین و تصمیمات دولت و حاکمیت اثر معنی‌دار داشته‌باشد.
جلال گفت: در تعیین مقاصد اگر نتوانیم اهداف کمی ترسیم کنیم و این اهداف قابل اندازه گیری نباشد و مفاهیم به‌صورت کیفی مطرح شود، نمی‌توان دستیابی به اهداف را رصد و ارزیابی کرد.
وی دومین ویژگی سند چشم‌انداز را کارشناسی بودن آن دانست و افزود: این بدان معناست که اهداف مورد انتظار در این سند باید دست یافتنی باشد. یعنی آرزوهایی باید مطرح شود که واقع بینانه باشد.
مشاور وزیر اقتصاد با بیان اینکه سند چشم‌انداز باید به‌گونه‌ای طراحی شود که بتواند مشارکت مردم را فعال کند، گفت: در واقع زمانی که مقاصد دست یافتنی و قابل ارزیابی در سند چشم‌انداز تنظیم شد، می‌توان از مردم خواست بین گزینه‌های موجود، انتخاب کنند و به این ترتیب حس تعلق مردم به سند را نیز به‌دست‌آورد.
وی با انتقاد از اینکه قوانین در کشور ما موضوعی تصویب نمی‌شود، گفت: قوانین وظیفه صیانت از افرادی را ایفا می‌کند که که می‌خواهند اقدام مؤثری در جامعه انجام دهند که این اقدامات اگر مبتنی بر قوانین نباشد، ممکن است حاشیه‌هایی را ایجاد کند.
جلال تصریح‌کرد: سند چشم‌انداز از نظر ماهیتی به قانون شباهت دارد، بنابراین پیشنهاد می‌کنم که برای این سند ساختاری پیش بینی شود که تحقق آن واقع بینانه تر به نظر آید.
توجه به نقش دینی ایران در آینده
محمدمهدی ذوالفقارزاده، عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، در بخش دیگری از این نشست، به‌ضرورت توجه به آموزه‌های قرآن و معارف اهل‌بیت (ع) در سندنویسی اشاره کرد و گفت: باید تشخیص دهیم که اراده الهی برای مقطع بعدی انقلاب اسلامی چیست و براساس آن سند چشم‌انداز را تنظیم کنیم.
وی با تأکید بر اینکه باید با نگاه تخصصی به حوزه‌های مختلف سند چشم‌انداز توجه کنیم، افزود: لازم است که گروه‌های تخصصی راجع به مختصات سند چشم‌انداز در حوزه‌های مختلف فناوری و علم، فرهنگ، اجتماع و… با نگاه به اهداف انقلاب اسلامی، تشکیل شود.
ذوالفقارزاده به‌کارگیری هنر را در تبیین سند چشم‌انداز را ضروری دانست و افزود: فرهنگستان هنر مطالعاتی در زمینه اینکه کشورها پس از جنگ جهانی دوم، چطور توانستند مردم عامه را بازسازی کشور همراه کنند، انجام داده است که از این مطالعات برای توصیه‌های توصیفی برای تدوین سند چشم‌انداز، می‌توان استفاده‌کرد.
لزوم ایجاد همدلی درباره تصویر ایران آینده
سید محمدهادی راجی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی نیز در این نشست با بیان اینکه تصویر ایران آینده یک فرآورده است، اظهار کرد: با این حال درباره فرآیند خلق این فراوری و نحوه شکل گیری آن صحبت نمی‌شود.
وی به‌ضرورت توجه به انباشت زمان در جامعه ایران اشاره کرد و گفت: تا زمانی که درباره این موضوع همدلی به وجود نیاید، نمی‌توانیم درباره تصویر آینده تصمیم بگیریم.
راجی با بیان اینکه سیستم سیاسی و سیستم اجتماعی در کشور هم آوایی ندارند، گفت: تا زمانی که این تفاهم در زمان، بین سیستم‌های اجتماعی و سیاسی حل نشود، نمی‌توان درباره تصویر آینده برنامه ریزی کرد.
سند چشم‌انداز باید نظام اندیشه‌ای برای آینده کشور تنظیم کند
حسن بیگ محمدلو، عضو هیئت علمی پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت‌نظام، با بیان اینکه سند چشم‌انداز باید نظام اندیشه‌ای را برای آینده کشور مطرح کند، افزود: این موضوع که منطق مشارکت در سند چشم‌انداز به چه صورت است، باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. همچنین باید به محدوده جغرافیایی مورد اشاره در سند توجه کرد. به این معنی که باید تعاملات آینده و اهداف خود را درباره چه محدوده و چه کشورهایی تنظیم کنیم؟
وی دیگر موضوع با اهمیت در سند چشم‌انداز را به تقسیم‌کار ملی مرتبط دانست و گفت: موضوع دیگر این است که باید منطق ارزیابی سیاست‌هایی نظیر سیاست‌های کلی و چشم‌انداز را درنظر گرفت. همچنین لازم است که نحوه ترویج سند چشم‌انداز در جامعه باید مشخص شود.
بیگ محمدلو بیان کرد: سطوح درگیر با سند چشم‌انداز را باید مشخص کنیم؛ اینکه هر استان یا منطقه از کشور چه بخشی از پازل این چشم‌انداز را به عهده می‌گیرد.
ابرمسئله امروز ایران باید تعریف شود
میثم مهدیار، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این نشست با بیان اینکه در سندنویسی بحران داریم، اظهار کرد: به‌لحاظ فرمی، تاکنون سندی در جمهوری اسلامی نداشته‌ایم چراکه روح واحدی بر سراسر آنها حاکم نبوده است.
وی ادامه‌داد: چشم‌انداز نوشتن آینده نیست، نوشتن آینده مسئله امروز است که می‌خواهیم آن را حل کنیم. مسائل امروزی یک شبه ایجاد نشده و بنابراین برای حل آنها نیز باید برنامه ریزی بلندمدت داشته‌باشیم.
مهدیار با بیان اینکه سند چشم‌انداز معطوف به این است که به تفاهمی از کلان روایت از ایران داشته‌باشیم، گفت: همچنین باید تعریف مشترکی از مهم‌ترین مسئله امروز ایران لازم است که بقیه موضوعات ذیل آن، تعریف شوند.
وی به تعریف کلان مسئله ایران اشاره کرد و گفت: ابرمسئله امروز ایران این است که ما چه درکی از ایران داریم و آیا ایران را منطقه تاریخی تمدنی می‌دانیم یا نه؟ باید یک تعریف فرهنگی از ایران داشته‌باشیم که بتوانیم اقتصاد را براساس این فرهنگ بنا کنیم.
لزوم تنظیم برنامه مؤثر برای آینده جامعه
محسن دنیوی، مدیر گروه سیاست گذاری پژوهشکده فرهنگ و هنر، در ادامه این نشست با تأکید بر اینکه باید وضعیت مان را درک کنیم، گفت: باید براساس وضعیت موجود برای آینده برنامه ریزی کنیم.
وی با اشاره به اینکه برنامه‌های پنج ساله اثر واقعی بر جامعه نداشته، گفت: دو سال است برنامه توسعه نداشته‌ایم، چه اتفاقی در کشور رخ‌داده؟ باید برنامه‌ای تنظیم شود که اثر مستقیم در جامعه داشته‌باشد.
دنیوی خاطرنشان کرد: این موضوع که سند چشم‌انداز ۲۰ ساله موفق نبوده، تفسیرپذیر است؛ این سند در تغییر آینده ۱۰ درصد موفق بوده، در تنظیم امور کشور نیز براساس آمار سازمان برنامه و بودجه، کمتر از ۳۵ درصد موفقیت داشته و اما از منظر کنش سیاسی، بیشتر از ۷۰ درصد موفق بوده است.
توسعه؛ امنیتی‌ترین نیاز کشور است
مهدی عطاران، عضو اندیشکده جریان، در بخش دیگری از این نشست به چالش‌های ایران در تبادلات بین المللی اشاره کرد و افزود: اگر بخواهیم سند چشم‌انداز بنویسیم، باید عمل گرایانه بوده و خط قرمز محکمی داشته‌باشد.
عطاران با بیان اینکه سند چشم‌انداز باید کوتاه باشد، گفت: سندنویسی آخرین گام برای تبیین یک تصویر از آینده کشور است و باید تکلیف خودمان را برای آینده مشخص کنیم.
وی تصریح‌کرد: یک چالش ما در سندنویسی این است که پس از تدوین سند، مسئولان گمان می‌کنند که کار را تمام کرده‌اند و مسئولیت از دوششان برداشته شده‌است، درحالی‌که پس از تصویب سند، مسئولیت‌ها شروع می‌شود.
سند توسعه یک کنش سیاسی است
سید آرش وکیلیان، مدیرکل فرهنگی اجتماعی مرکز ملی فضای مجازی در ادامه این نشست، با اشاره به اینکه در تدوین برنامه‌های توسعه و اسناد بالادستی باید بحران‌های موجود جامعه را ببینیم، گفت: سند توسعه یک کنش سیاسی است که حاکمیت به‌وسیله آن اول به خود و بعد به جامعه می‌گوید که چه دغدغه‌هایی دارد.
وی تصریح‌کرد: تدوین سند چشم‌انداز می‌تواند به جامعه القا کند که حاکمیت در بقای خود جدی است و قوه حرکت دارد.
ضرورت تعیین جایگاه سند چشم‌انداز در جامعه
احمد کوهی، پژوهشگر آینده‌پژوهی، در بخش دیگری از این نشست، اظهار کرد: قبل از تدوین سند چشم‌انداز باید جایگاه آن را به‌صورت مشخص و عملیاتی، تعیین کنیم.
وی با بیان اینکه باید برای سند چشم‌انداز روایت بنویسیم، گفت: بسیار مهم است که مدیران ما این روایت را درک کنند و اقدامات لازم برای دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز را بیاموزند.
کوهی توضیح داد: این نوع یادگیری از جنس آموزش‌های اجتماعی است که بتواند اهداف سند چشم‌انداز را به یک جریان عمومی تبدیل کند. تقریباً مانند اتفاقی که در جریان‌هایی مانند راهیان‌نور، بسیج، اردوهای جهادی و… رخ‌داده است.
وی بر این نکته که لازم است اهداف سند را با روحیه جهادی و عملیاتی پیش ببریم، افزود: باید چشم‌اندازی بنویسیم که نهادهای مختلف به آن پایبند باشند و براساس آن برنامه ریزی کنند.
لزوم توجه به اندیشه‌های مختلف در تدوین اسناد بالادستی
مهدی عبدالحمید، مدیرکل دفتر مطالعات حکمرانی مرکز پژوهش‌های مجلس در پایان این نشست، اظهار کرد: یکی از مسائلی که ما در نظام مشاوره سیاستی داریم، این است که چگونه بتوانیم اندیشه‌های مختلف را در قانون یا یک سند بالادستی، رسوب دهیم تا بتوان از همه ظرفیت‌ها استفاده‌کرد.
وی ادامه‌داد: واقعیت فضای حکمرانی، ساده و تک وجهی نیست، بنابراین لازم است که با تمرکز بر قابلیت‌های جامعه، فضای پرتلاطم کشور را پیش ببریم تا در نهایت بتوانیم به اهداف مان دست یابیم.
عبدالحمید خاطرنشان کرد: قوانین و اسناد بالادستی باید از هر فضا و نهاد و ابتکاری که می‌خواهد در این زیست بوم فعالیت کند، حمایت کند. /پایان پیام
ارسال دیدگاه
نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.